La Cérémonie / Seremoni filmi, kurmaca ile belgesel karışımı anlatımı ve konusunu otobiyografik bir hikâyeden alması açısından dikkat çekiyor. Filmde, Fransız yönetmen ve yazar Alain Robbe-Grillet’ın eşi Catherine Robbe-Grillet’ın hayatı anlatılırken yönetmen Lina Mannheimer, Catherine’in gerçek ile kurguyu ayrı iki yapı olarak değil, birbiri içinde geçişleri olan ve birbirinden beslenen iki yapı olarak tanımlamasından hareketle, kurgusal sahneler ve röportajlarla ilerleyen bir yöntemi benimsemiş. Film teknik açıdan gerçek ile kurgu ayrımını seyircinin zihninde silikleştirecek bir anlatımdan ziyade, seremoniye katılanların anlattıkları olaylardan sonra, anlatılanların canlandırılması şeklinde ilerleyen bir anlatıma sahip. Bu nedenle kurgu ile gerçek ayrımı birbiri yerine geçen değil, kesin çizgilerle ayrılan bir yapıda sunulmuş. Bu da seyirciyi hikâyeye dâhil edemiyor ve seyirci sadece anlatılanların şahitliğini yapar konumda kalıyor.
Filmin konusu, Catherine’in şatosunda düzenlediği sadist ve bazen de mazoşist eğilimler taşıyan seremonileri yapma arzusunun nasıl oluştuğu, bu seremonilere katılan insanların sahip-köle ilişkisi içinde nasıl bir arzu ve güdülenme içinde olduklarının anlatımına odaklanıyor. Erkeğin tüm arzularını, kadının kendisine yaptıracağı sadist eylemlerle tatmin ettiği seremonilerde kadın, arzusunu cinsel belirlenimlerin dışında yaşıyor. Seremoniler sahip konumundaki kadınlarla, köle konumundaki erkeklerin bildik cinsel kodların dışında bir haz arayışıyla gerçekleşiyor. Erkekler, kadınların talimatıyla çeşitli hayvan rollerine giriyor ve kadın bu rollerdeki değişimi belirliyor. Sahip konumundaki kadınların aynı zamanda seremoni yöneticisi konumundaki Catherine’e olan hayranlığı röportajlarda belirgin hale geliyor.
Fransa’nın en ünlü dominatrixi Catherine’in kendisi ile ilgili olarak “Kendimde bir sapkınlık görmüyorum. İçimde manipüle etmek için bir arzu yok ve bence sapkınlık tam olarak bu” şeklinde kullandığı ifadesi filmin de temel tartışma eksenini sunuyor. Yönetmenin herhangi bir hâkim cinsel kodla yaşanılan olaylara taraf olmaması filmin güçlü bir anlatımsal yönünü oluşturuyor. Arzunun manipülasyonu ve sapkınlık arasında kurulan ilişki, Zizek’in pornoyu anlatırken, pornonun anlatmak isteği şeyi imge kullanmadan anlattığı için onun farklı manipülasyonlarla oluşturulan ‘ahlaklı’ görüntülerden daha olumlu bir konuma oturtmasını çağrıştırıyor. Özellikle ana akım filmler-diziler yoluyla fallus merkezli bir temsil ilişkisi kurularak oluşturulan söylemler, yarattığı yanılsamalarla arzunun üretici özelliklerini hadım edip, bastırılan ve eksiklik olarak algılatılan arzunun içi boşaltılıyor. Peki, filmde Catherine’nin manipüle edilmiş bir arzum yok söylemi arzuyu nasıl tanımlıyor? Arzu bir temsil ilişkisini aşarak fallus merkezli psikanalitik yorumları boşa çıkarıyor mu? Catherine’nin arzu algısının ve eylemleriyle bu algıyı yaşama biçiminin muhteviyatı gerçekten de tanımlanmış kodları aşan ve gerçekliği yanılsamalardan kurtaran bir düzlem içinde okunabilir. Fakat bu okumaya arzunun üretkenliği ne derece dâhil oluyor? Şatolarda düzenlenen seremoniler günlük hayatta kendi mücadelesini vererek bir özgürleşme yaşayan insanların değil de, bastırılan ve sistem tarafından kodlanan insanların sığındığı bir huzur evi veya cinsel terapi merkezini andırıyor. Arzu üretiminin gerçekleşebileceği sıradan hayatın dinamikleri bu seremonilere değemiyor. Bu nedenle film, arzu algısında bir kırılma yaşatsa da arzuyu burjuva belirlenimciliğini hapsetme tehlikesi içeriyor. Bu belirlenimciliği de Luis Buñuel, Arzunun O Belirsiz Nesnesi filminde anlatmıştı zaten. Zengin adamın hizmetçiyken tanıştığı kızı elde etme çabasını bir burjuva parodisine dönüştüren Buñuel, arzu imgesinin yanılsatıcı etkisini burjuva ahlakçılığının elinden çekip alır. Seremoni filminin sunduğu arzu belki imgeyi eğiyor ya da bozuyor ama bir taraftan da onu yine burjuva ahlakında sabitliyor.
Matematik öğretmenliği mezunu. Marmara Üniversitesi’nde sinema yüksek lisansı yaptı. Aynı üniversitede doktora eğitimine devam etmekte. Aylık sinema dergisi Rabarba Şenlik’in editörlüğünü yaptı. Sinema Kafası’nda başladığı sinema yazarlığını Cineritüel’de sürdürüyor. Mail: fatih_degirmen@hotmail.com
