Hasret: Sehnsucht (2015): Dünya Bir Yana, İstanbul Bir Yana

A90’ların ulusal ve küresel düzlemdeki ekonomik büyüme ortamına kaçakçılık pazarı üzerinden yerel ölçekte büyüteç tutan ve hem yerinde bir kapitalizm eleştirisi hem de akıcı bir hikâye sunan Pazar – Bir Ticaret Masalı (2008) filmiyle tanıdığımız İngiliz yönetmen Ben Hopkins, yeni filmi Hasret: Sehnsucht ile bir kez daha kamerasını Türkiye’ye çeviriyor. Bir İstanbul belgeseli çekmek amacıyla Almanya’dan ekibiyle birlikte İstanbul’a gelen yönetmenin şehirle kurduğu kişisel ilişkiyi ve yaşadığı deneyimleri şiirsel, ironik ve gizemli bir dille anlattığı Hasret, İstanbul’un katmanlarını aralayan sıra dışı bir yapım olarak seyirci tarafından ıskalanmayı kesinlikle hak etmiyor.

Hopkins ve arkadaşları İstanbul’un turistik cazibesine odaklanan bir belgesel çekmek üzere bir Alman televizyonu tarafından görevlendirilerek İstanbul’a gelirler. Ekip tamamen işine konsantredir; Hopkins hariç. İstanbul’u tanıyor olması dolayısıyla, yönetmen Alman televizyonu için çekeceği belgeselin gerçek İstanbul’u yansıtmayacağını bilir ve bir yandan kendi belgeseli için de görüntüler kaydeder. Bu iki belgeselin çekimi eşzamanlı olarak devam ederken Aleviler, göçmenler, kayıtsız inşaat işçileri, figüranlar, kediler, çöpçüler, renkli sokaklar, Sufiler, Çarşamba tarikatları, Ermeniler, Yahudiler, Gezi direnişçileri, kentsel dönüşüm, vs. üzerinden bir İstanbul anlatısı ortaya çıkar ve böylece yönetmen İstanbul’un katmanlı yapısını bir kez daha keşfeder. Bu noktada, İstanbul’un katmanları aralandıkça filmin kendisinin de katmanlaşması dikkat çekici. Bir anda filmde her şey iç içe geçer; gerçekler ve hayaletler, kurmaca ve belgesel, renkli görüntü ve siyah-beyaz, Alman televizyonun istediği film ve Ben’in filmi… Artık Hasret, ilk yarısındaki bilindik belgesel havasından çıkmıştır; İstanbul’la değil, İstanbul’un Ben Hopkins’in üzerindeki etkileriyle ilgilenmektedir. Yönetmenin gizli duygularının İstanbul tarafından ortaya çıkarılması, filme kişisel bir hava da katar. Bütünlüklü bir İstanbul belgeseli olarak başlayan Hasret, Hopkins’in şehirle kurduğu kişisel ilişkiye odaklanarak devam eder. Özellikle ekip arkadaşlarının kendisini İstanbul’da bırakarak Almanya’ya dönmelerinin ardından tek başına el kamerasıyla belgeselini çekmeye devam eden yönetmen artık sıklıkla İstanbul sokaklarına düşen gölgesiyle seyirciye görünmektedir. İyiden iyiye İstanbul’la bütünleşmiştir Ben Hopkins ve İstanbul’u kendisi üzerinden kurmacaya yaslanarak anlatmaya devam etmektedir.

Hasret’te, Alman televizyonunun sınırları kesin olarak çizilmiş projesini gerçekleştirmek yerine İstanbul’un efsunlu havasına kapılarak ortaya gizem, ironi ve yaratıcı zekâ dolu bir belgesel çıkarmış Ben Hopkins. Karşıtlıklardan beslenen filminde, İstanbul’u İstanbul yapan katmanları ele alırken bunların birçoğunun karşısında yer alan en geniş katmana –çoğunluğa– yer ayırmıyor olsa da; ve her ne kadar Batılı insanın maceraperest arzularını tatmin için sınırsız olanaklar barındıran bir İstanbul imgesi inceden inceye oryantalizm çağrışımı yapsa da, yönetmenin anlatmak istediği şeyi sıklıkla karşılaşamayacağınız bir sinema dili kullanarak göz alıcı bir biçimde seyirciye sunması, tüm bu kusurlarının üstünü örtmeyi başarıyor. Hasret hem Ben Hopkins’in filmografisi hem de İstanbul’un sinemadaki temsilleri açısından önemsenecek bir film olmuş.

2010's, Belgesel, Ben Hopkins, Bir Ticaret Masalı, Eleştiri, Fırat Çakkalkurt, Hasret, İstanbul, Pazar, Sehnsucht, Yearning